De banaan is bij uitstek een voorbeeld van de moderne voedselproductie. Het is namelijk een succesvol, maar tegelijk kwetsbaar gewas. Het nieuwe boek De Banaan geeft een inkijkje in de banenteelt, de wereldwijde handel en de toekomst van de gele vrucht. Neder Banaan en Wageningen University & Research onderzoekers Gert Kema, hoogleraar plantenziektekunde, en Fédes van Rijn, senior onderzoeker duurzaamheid van tropische handelsketens, droegen bij aan het boek.

Grote, zoete, en vooral goedkope bananen zijn een vanzelfsprekendheid in de supermarkt, maar de toekomst van dit fruit is onzeker. Het boek De Banaan schetst de wereld van de banaan en de wijze waarop intensieve landbouwsystemen het leven en welzijn van de mensheid beïnvloeden.

Veelzijdige banaan

“Na het lezen van dit boek smaakt een banaan voor altijd anders”, belooft Kema. Dat komt doordat het boek de banaan van verschillende kanten bekijkt, bijvoorbeeld vanuit de consument, de supermarkt, de handel, de boer en het onderzoek. Zo zijn verschillende recepten met banaan te vinden in het boek en komen de toepassingen van de Neder Banaan aan bod: lingerie van vezels uit de schijnstam van de bananenplant, de veganistische vleesvervanger van bananenschillen en het bier met Nederlandse banaan.

Eerlijke productieketen

“Voor een eerlijkere productieketen moet de consumentenprijs verdubbelen”, stellen Van Rijn en Kema. “Een eerlijke prijs geeft arbeiders op bananenplantages een inkomen waar beter van rond te komen is, dan nu het geval is”, aldus Van Rijn. “De prijzen in de keten stijgen in de huidige tijd ook door hogere brandstofprijzen voor de lucht- en scheepvaart”, vult Kema aan, “en doordat er steeds meer bestrijdingsmiddelen nodig zijn, lopen de kosten voor bananenboeren ook op. Als een banaan die wij eten uit Zuid-Amerika komt, is die zeker 40 tot 65 keer per jaar bespoten. Banaan is daarmee één van de minst duurzame gewassen.”

Allemaal dezelfde bananen

Zonder bestrijdingsmiddelen zou het gros van de bananen uit de supermarkt verdwijnen. Dat komt doordat vrijwel alle bananen in Europa en meer dan de helft van alle bananen wereldwijd van hetzelfde ras is. Dat Cavendish-ras redde de bananenmarkt halverwege de vorige eeuw, toen een schimmel toesloeg die zich nergens door liet tegenhouden. Nu domineert de Cavendish-banaan de wereldmarkt en slaat een nieuwe variant van dezelfde verwoestende schimmel toe, leggen de onderzoekers in het boek uit. Die bedreiging komt bovenop de ziekte waartegen nog te spuiten is. Bovendien tast deze nieuwe schimmel ook lokale rassen aan. Dat kan desastreus zijn voor miljoenen mensen, vooral in Afrika, voor wie de banaan een basisbehoefte is vergelijkbaar met rijst, mais of graan.

Bedreigingen vragen om nieuwe rassen

Ondanks de bedreigingen verdwijnt de banaan niet uit de supermarkt, is de overtuiging van Van Rijn en Kema. De consument kan hierbij helpen door Fair Trade en biologische bananen te kopen. Maar er is meer nodig, betogen de schrijvers van het boek. “De extreme monocultuur moet verdwijnen. We moeten rassen vinden die ongevoelig zijn voor de schimmels die nu rondgaan en die veredelen tot nieuwe soorten bananen die lekker en duurzaam zijn”, zegt Kema. Moderne onderzoeksmethoden moeten dit proces versnellen. “In 2035 is de banaan heel divers”, voorspelt hij.

---